Dat Selenium belangrijk is voor een goede gezondheid van ons vee is veelal bekend, maar hoe zit het nu precies? Wordt Selenium standaard opgeslagen in het lichaam? Of verdwijnt het in de melk of mest? Wordt Selenium doorgegeven tijdens de dracht aan het kalf en via de biest?
Het nut en de noodzaak van Selenium
Selenium werkt als een natuurlijke antioxidant in het lichaam. Dit is te vergelijken met een katalysator in een auto. In een motor wordt diesel of benzine omgezet in warmte en energie. Hierbij komen uitlaatgassen vrij. De katalysator in een auto maakt deze gassen minder schadelijk voor het milieu. Een koe verbruikt zuurstof en voeding als brandstof voor warmte en energie. Bij de benutting van zuurstof in de mitochondriën komen net als bij auto’s schadelijke stoffen vrij, onder andere vrije zuurstof radicalen (ROS = Reactive Oxygen Species). Om te voorkomen dat deze stoffen in te hoge concentraties ophopen worden ze door Selenium minder schadelijk gemaakt en afgevoerd. Hetzelfde geldt voor de hoeveelheid uitlaatgassen die gevormd worden. Wanneer harder gereden wordt met een auto neemt de hoeveelheid uitlaatgassen toe. Zo ook in het lichaam, dit betekent dat koeien die veel melk produceren, drachtig zijn, of hard groeien relatief veel ROS produceren. Daarom is het vooral voor deze dieren belangrijk dat ze constant voldoende Selenium opnemen.
Mineraal vs. organisch Selenium
Het ingrediënt Selenium kan in twee vormen via de voeding worden aangeboden. Het meest eenvoudig is in de minerale vorm. Dit wordt vaak in het voer verwerkt in de vorm van Natriumseleniet. Het is relatief goedkoop en wanneer de voeropname constant is, is dit ook toereikend voor een goede gezondheid. Zodra Natriumseleniet in de koe wordt opgenomen wordt het in de lever gesplitst in natrium en Selenium en vervolgens omgevormd naar seleno-eiwitten. In het lichaam is er constant een kleine vraag naar seleno-eiwitten om ROS onschadelijk te maken. Immers vindt er altijd omzetting van zuurstof plaats. Overtollig Selenium wordt uitgescheiden via de adem of urine. De andere manier om dit ingrediënt aan te bieden is door het in te bouwen in een aminozuur. Het is mogelijk om in zwavelhoudende aminozuren Zwavel te vervangen door Selenium. Dit geldt ook voor Selisseo, dit is een 100% selenomethionine. Dit aminozuur met Selenium volgt qua opname en vertering dezelfde weg als het normale aminozuur Methionine.
Aminozuren zijn de bouwstenen van eiwitten. Verschillende kettingen aan elkaar gekoppelde aminozuren vormen samen complexe structuren. Dit zijn eiwitten. Een eiwit is daarmee dus relatief groot en kan niet in zijn geheel door de darm opgenomen worden. Het eiwit wordt daarom in de darm eerst gesplitst tot enkelvoudige aminozuren en wordt vervolgens in het lichaam weer opgebouwd tot lichaamseiwitten. Via voeding worden complete eiwitten als ook enkelvoudige aminozuren aangeboden.
Selisseo komt met het voer in de pens terecht waar het door de microben wordt gebruikt als bouwsteen in microbieel eiwit. Dit eiwit wordt vervolgens in de darm opgenomen en eveneens op basis van vraag en aanbod ingezet. Een deel van deze seleno-eiwitten zal daarom gebruikt worden voor het onschadelijk maken van ROS, net zoals bij de minerale vorm zoals hiervoor beschreven. Het verschil is dat het restant van deze selenomethionine niet wordt uitgescheiden maar elders in het lichaam wordt benut net als ‘gewone’ Methionine. Zodra een koe in productie is, zal de selenomethionine worden gebruikt voor vorming van melkeiwitten en in drachtige koeien gaat het voor een groot deel naar het kalf. Op deze manier heeft een kalf op moment van geboorte al veel Selenium opgebouwd in het spierweefsel. Wanneer een koe niet drachtig is, of melk produceert, maar groeit, dan zal ze het overtollige selenomethionine gebruiken voor eigen spierweefsel. Organisch Selenium gaat zo nooit verloren.
Selenium-reserve opbouwen
We kunnen stellen dat het te allen tijde gunstig is organisch selenium te voeren in plaats van mineraal selenium. Met organisch Selenium wordt een Selenium-reserve opgebouwd in het spierweefsel voor ‘noodgevallen’. Wanneer een koe ziek wordt, of bijvoorbeeld last heeft van de warmte in de zomer, zakt de voeropname onderuit terwijl juist meer ROS gevormd wordt. Als ze dan in een negatieve energie balans raakt gaat ze haar eigen spierweefsel gebruiken als brandstof. Op dat moment heeft het een groot voordeel wanneer deze spiervezels deels zijn opgebouwd uit selenomethionine. Bij de afbraak van spieren komen seleno-eiwitten vrij die gebruikt kunnen worden om ROS onschadelijk te maken. Hiermee verbetert de gezondheid van een koe.
Zoals eerder al beschreven worden opgenomen nutriënten getransporteerd naar plaatsen in het lichaam waar de vraag het grootst is. Bij hoog-drachtige koeien zien we dat er vanuit het embryo een grote vraag ontstaat naar nutriënten voor de groei en ontwikkeling.
In een proef uitgevoerd door de University of Reading (UK) is gekeken naar het effect van verschillende Selenium bronnen en doseringen tijdens de droogstand op de kwaliteit en vitaliteit van het kalf.
Bekijk hieronder de proefopzet- en resultaten!
Selisseo
